woensdag 20 juni 2012

Wat zijn de succesfactoren achter het financiële probleem in de zorg

DILEMMA'S IN DE ZORG

De afgelopen week hoorde ik onderweg in de auto een interessant radioprogramma op Radio 1 over dilemma’s in de zorg. In de 30 minuten die ik onderweg mee kon nemen van het programma, kwamen een aantal deskundigen aan het woord. Stuk voor stuk hadden ze een  helder verhaal en verstand van zaken. Maar bottom-line ging het programma vooral over dilemma’s die samenhangen met de ‘betaalbaarheid’ van de zorg. 

BETAALBAARHEID

Als ik dit schrijf is het een paar dagen later. Ik heb er nog eens over nagedacht en vind het eigenlijk vreemd dat het vraagstuk van de zorg nog steeds als een ‘betaalbaarheidsprobleem’ wordt gedefinieerd. Ik begrijp dat vriend en vijand elk jaar opnieuw schrikken als de eindafrekening van de nationale zorgconsumptie wordt gepresenteerd. De rekening is weer hoger dan verwacht!
Als de kosten er voor zorgen dat we er 'bibbers' van krijgen, dan kan ik maar één ding concluderen: “we are not in control”. Of nog scherper: "nobody is in control". En als ik er naast zit, dan kom ik graag in contact met de eigenaar van dit vraagstuk om te horen hoe het zit. 
Wie zorgt er voor dat de zaak niet uit de hand loopt? De politiek heeft de eindverantwoordelijkheid, maar heeft de politiek greep op dit vraagstuk? Wie is in staat om effectief aan de knoppen te draaien zodat de uitgaven voor de zorg binnen de perken blijven in Nederland?  
Waarschijnlijk heeft geen enkele bestuurder het in de hand. Het stelsel van gezondheidszorg heeft geen eigenaar en niemand is de baas.  Het stelsel van gezondheidszorg is opgebouwd uit een enorme hoeveelheid gebruikers, zorgorganisaties, koepels, ontwikkelaars, producenten, wetenschappers en andere spelers. Kortom we we hebben er allemaal mee te maken. 


Welke partij heeft invloed op de kostenontwikkeling in de zorg. Wat bindt hen? Is er een gezamenlijk doel? Wat prevaleert: het algemeen maatschappelijk doel of de 'eigen' doelen en drijfveren en wat zijn de verschillen. 
Wie is de eigenaar van het stelsel? 
Wie heeft als primaire drijfveer: kostenreductie? 

FEITEN

Feiten zijn feiten. De kosten lopen sterk omhoog. Toch moeten we ons hier niet op blindstaren. Als we te veel naar het financiele resultaat kijken, dan lopen we het risico de achterliggende en oorzakelijke factoren uit het oog te verliezen of we krijgen de oorzaken helemaal niet in beeld.  Als we echt willen begrijpen hoe dit vraagstuk in elkaar steekt en willen achterhalen hoe het komt dat de kosten 'oncontroleerbaar' stijgen, dan is het handig als we het stelsel als een systeem (1) beschouwen, observeren en analyseren. Het stelsel van gezondheidszorg heeft in mijn optiek alle kenmerken van een (groter) complex adaptief systeem. Deze systemen hebben vaak opvallende en kenmerkende  eigenschappen.


GEZAMENLIJK EN APART

Alle partijen (actoren) in de gezondheidszorg zullen hoogst waarschijnlijk onderschrijven dat ons stelsel is bedoeld om de gezondheid in het algemeen te bevorderen. Maar we moeten niet vergeten dat er tussen de actoren ook grote verschillen zijn. Kortom: er is eensgezindheid over het hoofddoel van het stelsel, maar de onderlinge drijfveren lopen waarschijnlijk nogal uiteen. 
Dit is uiteraard geen nieuws. We weten heel goed dat de motivatie en drijfveer van een patiënt, die een nieuwe heup nodig heeft, niet gelijk is aan de drijfveer van een bestuurder van een ziekenhuis of een zorgverzekeraar. En wat is is de overeenkomst tussen de drijfveer van een willekeurige patiënt en de producent van operatie materiaal? En wat is de belangrijkste drijfveer van een farmaceut? Wie van hen houdt zich primair bezig met het in de hand houden van de kosten?
En hoe reageren de actoren in het systeem van gezondheidszorg op het bericht dat het in 2011 met de kosten weer niet goed is gegaan? Hoogstwaarschijnlijk hebben zij de boodschap ontvangen. Maar het is de vraag of deze boodschap uiteindelijk ook effect heeft op de kostenontwikkeling van het hele systeem.
Ik ben een optimist.

WIE IS DE EIGENAAR

Wat er in dit grotere systeem van de gezondheidszorg speelt is in mijn optiek niets anders dan een optelsom van de 'vraag om zorg' en het 'aanbod van zorg’. Wat er in de zorg gebeurt is precies hetzelfde als wat er in andere deel-economieën gebeurd. 
Wie is de eigenaar van dit succes? Wie is de eigenaar van dit probleem?

WAT ZIJN DE SUCCESFACTOREN

Het is een beetje naïef en vreemd dat we met elkaar mopperen en ontevreden zijn over de enorme stijging van de kosten. Ik zie het zo. Het 'probleem' van de betaalbaarheid hebben we zelf gecreëerd, dus mopperen heeft geen zin. De vraag is zelfs of er eigenlijk wel sprake is van een probleem. Het is een kwestie van hoe je er naar kijkt. 
Er is op dit moment sprake van een krimpende economie en recessie en tegelijk maken we ons druk over een 'probleem', dat vanuit een economisch perspectief ook als een succes kan worden betiteld. Ik bedoel: Wat zou moeten groeien, groeit niet. En wat niet zou moeten groeien, groeit wel! 
Het is misschien tijd om er eens op een andere manier naar te kijken! Als we met een andere bril naar het ‘probleem’ kijken, dan komen we er misschien achter hoe deze kwestie echt in elkaar steekt. Wat zijn de succesfactoren van het systeem van gezondheidszorg? Wat zorgt er voor dat deze deel-economie zo vitaal en krachtig is? Wat kunnen we hier van leren? Wat zien we over het hoofd? 
Blijkbaar doen we iets met elkaar dat erg succesvol is, maar we zijn ons niet bewust van welke factoren bepalend zijn voor dit succes. Met elkaar hebben een 'probleem/succes'(*) gecreëerd, maar weten eigenlijk niet hoe we dit hebben gedaan. Want als we wisten wat we deden, dan hadden we het al opgelost of deden dat meteen!
Wat kunnen we leren als we het ‘probleem’ als een ‘succes’ bekijken? Welke actoren en  factoren in het systeem zorgen voor groei? Waarschijnlijk gaat het om een wisselwerking tussen factoren. 
Als we weten hoe zit, dan kunnen de juiste maatregelen worden genomen om het ‘patroon van ongecontroleerde en autonome groei’ te doorbreken. De oplossing ligt meestal naast het probleem en omgekeerd. Zo zit een complex adaptief vraagstuk in elkaar, toch?


(*) Doorhalen wat niet van toepassing is 

Ary van Baalen | Jacques Perkstraat 30 | 56 44 TK EINDHOVEN | +31 622440947
E-mail | Website LinkedIN Twitter YouTube 




(1) Een systeem is een verbindend en samenhangend patroon van factoren, actoren en processen in een bepaalde context (in dit geval de gezondheidszorg) die elkaar in wisselwerking beïnvloeden. Elk systeem wordt naast de omstandigheden (vice versa) ook beïnvloedt door collectieve en niet-collectieve ideeënstelsels (expliciet en impliciet) en een gezamenlijke ontwikkelingsgeschiedenis. De reactie van actoren in een systeem op gezamenlijke ervaringen en gebeurtenissen, wordt vooral bepaald door de eigen drijfveren. 


2 opmerkingen:

Niek Edeling zei

Beste Ary,

Een drugsverslaafde en "zijn" leverancier (dealer) vormen samen ook een systeem, maar het kenmerkende van dit soort systemen, waarin sprake is van afhankelijkheid en deels onvrijwilligheid van één van de deelnemers in het systeem maakt toch dat ik eerder geneigd ben in probleemtermen te praten dan het over successen te hebben. De dealer die een flinke klantenkring van verslaafden om zich heen heeft verzameld is zeker succesvol bezig, maar moeten we daar iets van leren? De farmaceutische industrie en vele specialisten verdienen grof geld aan de ellende en/of afhankelijkheid van patiënten. Verzekeringsmaatschappijen maken steeds meer een terugtrekkende beweging en laten de financiële relatie tussen afnemers en aanbieders over aan de "marktwerking". Ik ben geen optimist en ik denk dat we de gezondheidszorg in economisch opzicht beter een probleem kunnen noemen dan een succes. Dat de politiek zich steeds meer heeft afgewend van de gezondheidszorg heeft de zaak geen goed gedaan, ondanks alle schone beloften en verwachtingen die daarbij voortdurend zijn verkondigd.

interacting paintings zei

Beste Niek,

Dank voor je reactie. Ik pleit er juist voor om naar de 'succesfactoren' te kijken, die er voor zorgen dat de uitgaven voor de zorg elk jaar zo stijgen. Hoewel het niet de bedoeling is dat deze uitgaven alsmaar stijgen, is het wel een feit. In plaats van in de spiegel te kijken, wordt er in mijn optiek te veel gemopperd en zoeken we de oorzaak vooral buiten onszelf. Terwijl de totale kosten alleen een optelsom zijn van wat wij met elkaar per jaar aan zorg consumeren. Maar als het met 's lands economie op dit moment net zo 'goed' zou gaan als met de deel-economie van de gezondheidszorg, dan zou de situatie waarschijnlijk als zeer florissant worden betiteld en stonden vriend en vijand in de rij om het succes op te eisen.
Daarom heb ik in deel II (http://vanbaaleninterim.blogspot.nl/2012/06/de-kosten-van-de-zorg-stijgen-stijgen.html) gekeken naar de prikkels achter de groei en hoe deze kunnen worden beteugeld.

Groet, Ary